Ηπατικές κύστεις
Οι ηπατικές κύστεις είναι μονόχωρες βλάβες γεμάτες υγρό, που εμφανίζονται στο ήπαρ (συκώτι). Στην πλειοψηφία τους οι ηπατικές κύστεις είναι καλοήθεις, ονομάζονται απλές κύστεις και αποτελούν την πιο κοινή μορφή κύστης του ήπατος. Εκτιμάται ότι το 5% έως 10% των ανθρώπων παγκοσμίως έχουν κύστες ήπατος. Συνήθως, εμφανίζονται σε άτομα ηλικίας μεταξύ 30 και 70 ετών, αλλά μόνο το 10 % έως 15 % των ατόμων αυτών εκδηλώνουν συμπτώματα.
Αιτιολογία
Η αιτιολογία των κύστεων του ήπατος είναι ποικίλη.
- Οι απλές κύστεις, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι ο συνηθέστερος τύπος Περιέχουν διαυγές υγρό και το μέγεθός τους μπορεί να ποικίλλει από μερικά χιλιοστά έως αρκετά εκατοστά σε διάμετρο.
- Υπάρχουν οι κύστεις στα πλαίσια της πολυκυστικής νόσου όπου συνυπάρχουν πολλαπλές κύστεις στο ήπαρ και τους νεφρούς.
- Πολύ συχνά παρατηρούνται στον μεσογειακό χώρο κύστεις που προκαλούνται από εχινοκοκκική λοίμωξη, μια παρασιτική λοίμωξη από τον ταινιοσκώληκα Echinococcus, η οποία μεταδίδεται στον άνθρωπο με την κοπρανοστοματική οδό, μέσω μόλυνσης του νερού ή των λαχανικών από περιττώματα σκύλων ή βοοειδών.
- Με την μορφή κύστεων στο ήπαρ μπορούν να εμφανιστούν οι μεταστάσεις, οι οποίες προέρχονται από καρκίνο άλλων όργανων όπως το έντερο, οι ωοθήκες, το πάγκρεας, κτλ ή από μελάνωμα του δέρματος.
- Οι κύστεις των χοληφόρων δημιουργούνται στο χοληφόρο δέντρο και μπορεί να είναι συγγενούς προέλευσης ή αποτέλεσμα αυτοάνοσων παθήσεων (πχ σκληρυντική χολαγγειίτιδα)
- Σπάνια μπορεί με την μορφή κύστεων να αναπτυχθούν και πρωτοπαθείς κακοήθεις όγκοι του ήπατος (ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα χολαγγειοκαρκίνωμα).
Συμπτώματα – Διάγνωση
Οι περισσότερες κύστεις του ήπατος είναι ασυμπτωματικές και ανευρίσκονται, συνήθως, ως τυχαίο εύρημα σε απεικονιστικό έλεγχο (υπερηχογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία) που διενεργείται για άλλο λόγο. Όταν οι ηπατικές κύστεις γίνουν αρκετά μεγάλες ώστε να γίνουν συμπωματικές, μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακό άλγος και γαστρεντερικά συμπτώματα, όπως ναυτία και ανορεξία. Οι πολύ μεγάλες κύστεις μπορεί να είναι ψηλαφητές κατά την εξέταση της κοιλιάς. Ενίοτε, μπορεί να εμφανιστούν με σοβαρές επιπλοκές όπως λοίμωξη, αιμορραγία, ρήξη ή συμπίεση του χοληφόρου δέντρου. Οι εχινοκοκκικές κύστεις μπορεί να εκδηλωθούν με υψηλό πυρετό, αιματηρά πτύελα και κνησμό ή γενικευμένη αναφυλακτική αντίδραση. Οι κύστεις των χοληφόρων μπορεί να παρουσιαστούν με τη χαρακτηριστική τριάδα: κοιλιακό άλγος (πόνο), ίκτερο (κίτρινη χροιά δέρματος και επιπεφυκότων) και ψηλαφητή κοιλιακή μάζα.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι ηπατικές κύστεις συνήθως εντοπίζονται τυχαία στην ακτινολογική απεικόνιση. Το υπερηχογράφημα είναι η πιο απλή και πρακτική εξέταση, ενώ η αξονική τομογραφία (CT) και η μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στη διάγνωση. Το υπερηχογράφημα μπορεί γενικά να διαφοροποιήσει μια απλή κύστη από μια επιπλεγμένη. Εκτός από την απεικόνιση, για τη διάγνωση των εχινοκοκκικών κύστεων χρησιμοποιείται και ο ορολογικός έλεγχος.
Θεραπεία
Οι ασυμπτωματικές απλές ηπατικές κύστεις δεν απαιτούν καμία θεραπεία. Ωστόσο, οι κύστεις με διάμετρο μεγαλύτερη από 4 εκατοστά θα πρέπει να παρακολουθούνται υπερηχογραφικά ανά διαστήματα 3 και 12 μηνών. Εάν η κύστη είναι σταθερή για 2 έως 3 χρόνια, δεν υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω παρακολούθηση με υπερηχογράφημα.
Όσον αφορά στις συμπτωματικές ηπατικές κύστεις, υπάρχουν 2 μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για να μειώσουν το μέγεθος της κύστης ή να την αφαιρέσουν εντελώς. Αυτές περιλαμβάνουν τη διαδερμική αναρρόφηση και την λαπαροσκοπική εκτομή της κύστης με την εξαίρεση των κύστεων εχινοκκόκου που είναι ξεχωριστή κατηγορία κύστεων και απαιτούν ιδιαίτερη αντιμετώπιση.
Η διαδερμική αναρρόφηση είναι απλή στην διενέργεια της, δεν μπορεί όμως να αποτρέψει πλήρως την υποτροπή. Εάν όμως ακολουθήσει έγχυση κάποιου σκληρυντικού παράγοντα (πχ αλκοόλης ή υδροχλωρικής μινοκυκλίνης), το ποσοστό υποτροπής ενδέχεται να μειωθεί. Η μέθοδος αυτή είναι ασφαλής και ελάχιστα επεμβατική. Ως εκ τούτου, η προσέγγιση αυτή θεωρείται γενικά θεραπεία πρώτης γραμμής, ανάλογα βέβαια με την περίπτωση.
Εάν η διαδερμική αναρρόφηση δεν αποτελεί εφικτή επιλογή ή δεν θεωρείται ότι θα προσφέρει στον ασθενή το επιθυμητό αποτέλεσμα, συνιστάται η πλήρης εκτομή της κύστης (λαπαροσκοπικά) ή πιο σπάνια η τμηματική ηπατεκτομή (αφαίρεση τμήματος του ήπατος)
Η εκτομή της κύστης λαπαροσκοπικά είναι μια σχετικά ασφαλής επέμβαση με μικρότερο ποσοστό επιπλοκών από την κλασσική ανοικτή επέμβαση. Το εξιτήριο προγραμματίζεται μέσα σε 2 -3 ημέρες και η επάνοδος στις καθημερινές δραστηριότητες είναι τάχιστη.